FED-tWIN: 125 gezamenlijke onderzoeksprofielen voor FWI en universiteiten

Met het nieuwe federale subsidieprogramma FED-tWIN creëert staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Elke Sleurs 125 gezamenlijke onderzoeksprofielen voor een duurzame samenwerking tussen de federale wetenschappelijke instellingen (FWI) en de universiteiten. Deze profielen vormen onderzoeksfuncties voor onderzoekers en professoren die in een 50/50% verhouding worden aangeworven door een FWI én een universiteit. Het voorontwerp van wet en het ontwerp koninklijk besluit werden goedgekeurd door de ministerraad en gaan nu voor advies naar de Raad van State. In 2017 gaat het programma van start.

De onderzoekers die in dit kader worden tewerkgesteld vervullen een brugfunctie. Door halftijds in de FWI en halftijds in de universiteit te werken, komt een structurele samenwerking tot stand tussen de beide instellingen. Bovendien worden, gezien de specificiteit van de beide types van instellingen, unieke onderzoeksfuncties gecreëerd. De museale of eerder toepassingsgerichte profielen worden immers gekoppeld aan een universitaire onderzoeksgerichtheid. Deze duurzame en dynamische samenwerking is gebaseerd op de gelijkwaardigheid van de partners. Dat vertaalt zich in de 50/50-verhouding van de aanwervingen. Bovendien zal elk profiel gezamenlijk door universiteit en FWI worden gedefinieerd.

De tien federale wetenschappelijk instellingen zijn de Musea voor Schone Kunsten, de Musea voor Kunst en Geschiedenis, het Instituut voor het Kunstpatrimonium, het Instituut voor Natuurwetenschappen, het Museum voor Midden-Afrika in Tervuren, de Koninklijke Bibliotheek, het Algemeen Rijksarchief, de Sterrenwacht, het KMI en het Instituut voor Ruimte-aëronomie.

FED-tWIN bestaat uit 5 golven, gespreid over 7 jaar (2017-2023). Per golf worden 25 profielen gecreëerd. Dit levert in totaal 125 profielen op.  Het programma heeft bovendien een open einde. Nieuwe golven kunnen bij KB gecreëerd worden vanaf 2024. 

De kostprijs van een profiel is forfaitair bepaald op 125 000 euro per jaar.  Elk profiel wordt gedurende een eerste periode van 5 jaar volledig gesubsidieerd door de federale overheid; de tweede periode van 5 jaar komt de federale overheid voor de helft tussen.  Op kruissnelheid zal dit programma 12,5 miljoen euro per jaar bedragen. 

Win – win situatie

Staatssecretaris Elke Sleurs: “Met FED-tWIN versterken we niet alleen het wetenschappelijk onderzoek maar we zetten ook een duurzaam, door de federale overheid gefinancierd, samenwerkingsproject op tussen de federale wetenschappelijke instellingen en de universiteiten. Deze synergie zorgt voor een echte win-win situatie.”

• Het creëren van kritische massa binnen vaak zeer specifieke domeinen van de FWI, betekent een meerwaarde voor zowel FWI als universiteit.  Afzonderlijk kunnen zij deze kritische massa niet creëren.
• FED-tWIN biedt een bijzondere mogelijkheid tot de doorstroming van jong talent naar de FWI. Slechts 23% van de onderzoekers van de FWI hebben een leeftijd van minder dan 35 jaar.  Bij de universiteiten is dat ruim 50% en moet het overgrote deel van de postdocs naar functies zoeken buiten de academische wereld.
• FED-tWIN gaat gepaard met de implementatie van interne kwaliteitszorg. 
• FED-tWIN leidt naar een duurzame vorm van wetenschappelijke competentieopbouw. 

Vernieuwende aanpak

De selectieprocedure is open en transparant. Dat biedt de mogelijkheid om de FED-tWIN-samenwerking te creëren die het meeste meerwaarde biedt voor beide partijen (FWI en universiteit). De FWI krijgen allen de mogelijkheid om een evenwichtig aantal FED-tWIN-posities te creëren. Alle Belgische universiteiten krijgen de mogelijkheid om daarop in te spelen en voorstellen te formuleren. Het is dus een faire competitie.

FED-tWIN zorgt voor kwaliteitsbevordering. De kwaliteit van de FED-tWIN-profielen wordt namelijk beoordeeld door onafhankelijke experts via ‘peer review’.  Enkel de beste dossiers zullen deze selectie overwinnen. De dossier voor FED-tWIN-profielen zullen van binnenuit worden gecreëerd. Dit leidt tot medeverantwoordelijkheid van FWI en universiteiten.

Wellicht zullen niet alle 125 FED-tWIN aanwervingen na 10 jaar leiden tot een overname door de universiteiten en FWI. Maar zelfs al zou maar de helft van deze onderzoekers worden overgenomen, dan is de impact van het programma nog enorm veel hoger en duurzamer dan het geval is bij een projectgerichte financiering.

Internationale trend

Wetenschapsbeoefening is een bij uitstek internationale activiteit die zich uit in internationale samenwerking, benchmarking tegenover vergelijkbare activiteiten in het buitenland, meedingen naar internationale middelen (bvb Horizon 2020),… Samenwerking, wetenschappelijke uitwisselingen en duurzame interactie allerhande, vormen de hoofddoelstelling van de ‘ERA’: the European Research Area, die alle Belgische –  inclusief de gefedereerde – entiteiten medeondertekenden.  De FWI zijn binnen België echter relatief geïsoleerd. Daar komt met FED-tWIN verandering in.

Ook in het buitenland is de trend ingezet om de samenwerking tussen soortgelijke federale instellingen en de universiteiten te verduurzamen. Er zijn mooie buitenlandse voorbeelden. 

Het Louvre in Parijs en de Sorbonne universiteit werken samen via het gezamenlijk aanstellen van onderzoekers. Het Louvre heeft daarnaast ook een structurele samenwerking met de Duitse universiteit van Heidelberg voor de  gemeenschappelijke organisatie van een master-opleiding. Het Museum für Naturkunde te Berlijn, het grootste in zijn soort in Duitsland, heeft een sterke samenwerking inclusief gemeenschappelijke aanstelling van onderzoekers met de Universität Berlin en de Universität Potsdam. 

Ook buiten de instellingen met een museale functie zijn er samenwerkingen met de universiteiten. Het KNMI in Nederland heeft een sterke band meet de universiteiten van Delft en Utrecht.  Meerdere professoren hebben er een deeltijdse benoeming (KNMI – universiteit).